Prawie wszystkie znajdują się na polskiej czerwonej liście oraz w polskiej czerwonej księdze roślin. 2 z nich to endemity (gatunki występujące tylko w Polsce), 6 – subendemity (dla których Polska jest głównym miejscem występowania), a aż 14 to relikty (pozostałości po szacie roślinnej innych epok geologicznych).

Przez 3 lata specjaliści z 4 polskich ogrodów botanicznych zbierali nasiona oraz materiał genetyczny z kilkudziesięciu dzikich populacji, często w miejscach odludnych i trudnodostępnych. Próbki spoczywają teraz w banku nasion (w parach ciekłego azotu o temperaturze -160°C) oraz w banku DNA (w ultrazamrażarkach, w temperaturze -80°C). Nasiona zabezpieczono podwójnie, na wypadek zdarzeń losowych, w bankach nasion OB PAN w Powsinie oraz Śląskiego Ogrodu Botanicznego. Spowolnienie procesów starzenia się nasion gwarantuje ich żywotność przez setki lub nawet tysiące lat!

Nasiona, wiadomo, ale po co bada się i przechowuje DNA wyizolowane z młodych liści? W przyszłości może ono posłużyć do weryfikacji taksonomicznej (gatunek, podgatunek, odmiana) oraz do sporządzenia diagnozy i charakterystyki dzikiej populacji, z której został pobrany. Ta wiedza przyda się też podczas podejmowania decyzji co do dalszych działań restytucyjnych dotyczących badanych w projekcie populacji. 

Ponadto 8 spośród 31 gatunków objęto restytucją, czyli wzmocnieniem istniejących w Polsce populacji lub (w większości przypadków) odtworzeniem populacji zanikłych. Restytucja polega na następujących, trwających 2 sezony pracach:

• Wyhodowanie sadzonek w laboratoriach ogrodów botanicznych
• Przygotowanie miejsc wsiedlenia
• Posadzenie roślin i ich pielęgnacja
• Monitoring wyników nasadzeń 

W zależności od gatunku wsiedlono kilkadziesiąt, kilkaset lub kilka tysięcy sadzonek. Wszystkie wsiedlenia wykonano w granicach obszarów Natura 2000, w tym część w Kampinoskim Parku Narodowym (dzwonecznik wonny) oraz w Ojcowskim Parku Narodowym (zawilec wielkokwiatowy, dzwonek syberyjski i turzyca wczesna). Dzięki nasadzeniom udało się osiągnąć oczekiwany efekt ekologiczny projektu w postaci poprawy stanu siedlisk na ponad 6 ha powierzchni.

Ważną pozycją w kosztach projektu była także gruntowna modernizacja szklarni adaptacyjnej, w której namnażane są rośliny wyhodowane z materiału genetycznego zebranego podczas trwania projektu. W szklani rośliny potomne przebywają w warunkach zbliżonych do naturalnych. Temperatura, wilgotność powietrza i nawadnianie są kontrolowane i sterowane przez system komputerowy, który umożliwia funkcjonowanie obok siebie nawet 4 różnych mikroklimatów. Woda wykorzystywana jest w obiegu zamkniętym. Sadzonki wyhodowane w szklarni będą przenoszone do kolekcji ogrodowych lub wsiedlane na stanowiska naturalne, wzmacniając lub odtwarzając populacje wymarłe. W razie potrzeby będą również wykorzystywane jako źródło nasion.

Tabelaryczne zestawienie wszystkich chronionych gatunków.

Do 27 maja br. w alei Dębowej Ogrodu Botanicznego w Powsinie można oglądać wystawę poświęconą efektom i bohaterom tego projektu. Zapraszamy!